Jak ustalić wysokość alimentów?

W polskim prawie można spotkać się z pojęciem obowiązku alimentacyjnego. Przepis art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego definiuje pojęcie obowiązku alimentacyjnego w ten sposób, że jest to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje dwa podstawowe rodzaje świadczeń alimentacyjnych tj. rodziców wobec dzieci oraz współmałżonków wobec siebie. Obowiązek alimentacyjny może dotyczyć również dzieci w stosunku do rodziców oraz rodzeństwa względem siebie.

W przedmiotowym artykule skupimy się na obowiązku alimentacyjnym rodziców wobec dzieci.

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym obowiązek alimentacyjny wobec dzieci polega na dostarczaniu środków utrzymania, a także wychowania, do czego zobowiązani są rodzice, ale w niektórych przypadkach również dalsi krewni bądź osoby niespokrewnione (ojczym, macocha).

Celem świadczenia alimentacyjnego jest zapewnienie dziecku odpowiednich warunków życia i pokrycie wydatków związanych z kosztami jego utrzymania. Alimenty w postaci środków pieniężnych płacone są rzecz małoletnich oraz dorosłe dziecko do momentu, kiedy będzie w stanie utrzymać się samodzielnie.

Co wpływa na wysokość alimentów na dzieci?

Podstawą prawną obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dzieci jest przepis art. 133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Kro) „Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.”

Zakres świadczeń alimentacyjnych określony został natomiast w art. 135 Kro „Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (dziecka) oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (rodzica).”

Wysokość alimentów na dziecko ustalana jest w każdej sprawie indywidualnie, a podstawę jej określenia stanowią:

• usprawiedliwione potrzeby uprawnionego,
• możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego.

Przez pojęcie usprawiedliwionych potrzeb należy co do zasady rozumieć potrzeby w postaci zapewnienia mieszkania, wyżywienia, ubrania, higieny, leczenia, opieki domowej. W przypadku obowiązku alimentacyjnego wobec małoletniego dziecka, jego usprawiedliwione potrzeby będą obejmowały nie tylko koszty wyżej wymienione, ale również koszty związane z nauką w szkole, zajęciami dodatkowymi, wyjazdami wakacyjnymi, dodatkowymi kursami i szkoleniami, z zaspokajaniem potrzeb kulturalnych, rozrywką.

Środki utrzymania i wychowania mogą mieć postać świadczenia pieniężnego, ale mogą być również dostarczane w naturze (np. zakup odzieży, wyżywienia, pomocy szkolnych). Obowiązek alimentacyjny w zakresie wychowania może polegać także na osobistych staraniach zobowiązanego, np. osobista opieka nad dzieckiem, przygotowywanie posiłków, dbanie o czystość, pielęgnacja w chorobie, pomoc w lekcjach, uczenie dziecka języka obcego. Wykonywanie obowiązku alimentacyjnego poprzez osobiste starania dotyczy w zasadzie wyłącznie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka lub osoby niepełnosprawnej (zob. art. 135 § 2 Kro).

Górną granicą świadczeń alimentacyjnych są zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego, chociażby nawet w tych ramach nie znajdowały pokrycia wszystkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji.

Możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego oznaczają, że sąd orzekający o obowiązku alimentacyjnym ma obowiązek badać, jakie są rzeczywiste możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego, a nie opierać rozstrzygnięcia na ustaleniu rzeczywiście aktualnie uzyskiwanych dochodów. Rzeczywiście uzyskiwane dochody (aktualnie uzyskiwane zarobki) stanowią jedynie punkt wyjścia do ustaleń w zakresie możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego. Jak przyjął Sąd Najwyższy, zasadne i zgodne z treścią art. 135 Kro jest oparcie się na możliwościach zarobkowych pozwanego, a nie tylko na jego aktualnych zarobkach. Zakres obowiązku zobowiązanego do alimentacji powinien być większy niż rzeczywiście uzyskiwane przez niego dochody, w szczególności w sytuacji, gdy zobowiązany posiada wyuczony zawód dobrze płatny, ale nie wykonuje go, pozbawiając się w ten sposób możliwości uzyskiwania większych dochodów, czy też złośliwie porzuca pracę albo pracuje w niepełnym wymiarze godzin albo uchyla się od podjęcia pracy w ogóle lub od podjęcia pracy lepiej płatnej, ale wymagającej większego wysiłku.

Brak sprawowania osobistej pieczy nad dzieckiem może mieć również wpływ na zakres obowiązku alimentacyjnego tego rodzica w tym sensie, że będzie on zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych w wyższej wysokości, niż rodzic, który sprawuje pieczę nad dzieckiem i swój obowiązek alimentacyjny wykonuje w części lub w całości poprzez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka.

Kiedy występuje konieczność uregulowania obowiązku alimentacyjnego na rzecz dziecka?

W przypadku, gdy rodzice sprawują wspólnie opiekę nad dzieckiem wszelkie koszty utrzymania i wychowania ponoszą łącznie.

Świadczenie alimentacyjne jest zasądzane najczęściej podczas postępowania rozwodowego. W takim wypadku sąd może obciążyć alimentami jednego z małżonków, który nie będzie sprawował stałej opieki nad dzieckiem. Alimenty na rzecz dziecka mogą zostać zasądzone również wtedy, gdy małżeństwo decyduje się na separację.

Obowiązek alimentacyjny pojawia się także w przypadku dzieci pochodzących ze związków pozamałżeńskich. Jeśli rodzice dziecka nie są małżeństwem i nie mieszkają razem, alimentami może zostać obciążony rodzic, który nie zajmuje się dzieckiem na co dzień. Warunkiem przyznania alimentów jest sądowe ustalenie ojcostwa lub uznanie ojcostwa.

Jak długo trwa obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci?

Co do zasady obowiązek alimentacyjny rodziców wobec małoletnich dzieci nie jest ograniczony żadnym terminem, a uzyskanie przez dziecko pełnoletności może stanowić jedynie podstawę uchylenia się od świadczeń alimentacyjnych, ale tylko przy spełnieniu przesłanek z art. 133 § 3 Kro: „Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.”.

Obowiązek alimentacyjny nie jest także związany z wykształceniem dziecka w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia. Jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, przy czym przyjmuje się, że nie można tego oczekiwać od dziecka małoletniego. Z tej przyczyny w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletność, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki.

Obowiązek alimentacyjny obciąża rodziców dziecka niezależnie od tego, czy rodzicom tym przysługuje władza rodzicielska. Obowiązek alimentacyjny nie stanowi bowiem elementu treści stosunku władzy rodzicielskiej, lecz jest elementem odrębnego zobowiązania o charakterze rodzinnym.

Chcesz uzyskać więcej informacji o zobowiązaniach alimentacyjnych? Skontaktuj się z naszą kancelarią prawa rodzinnego we Wrocławiu, a nasi prawnicy chętnie udzielą Ci profesjonalnej porady prawnej.